U okviru manifestacije Prijedorsko ljeto 2025, u Muzeju Kozare otvorena je izložba pod nazivom “Banjaluka 1941-1945: mjesta stradanja i otpora”, autora dr Vladana Vukliša, višeg arhiviste i istoričara iz Arhiva Republike Srpske.
Izložba predstavlja istorijsko-dokumentarni projekat koji kroz arhivsku građu, fotografije, karte i svjedočenja oslikava mjesta stradanja, ali i primjere otpora stanovnika Banjaluke tokom Drugog svjetskog rata. Posebna vrijednost izložbe je u tome što osim opšteg istorijata ratnih zbivanja u ovom gradu, donosi i pregled više od 50 lokacija koja su u vezi sa stradanjima i otporom, a koje su ucrtane na originalnoj mapi Banjaluke iz 1942. godine.
Banjaluka je tokom svoje istorije, naročito u periodu od 1941. do 1945. godine, doživjela jedan od najtragičnijih ciklusa stradanja. Kao grad u kojem su živjeli pripadnici različitih naroda i vjera, tokom osovinske okupacije i vlasti Nezavisne Države Hrvatske, Banjaluka je postala mjesto masovnih progona i zločina. Ustaški režim, pod pokroviteljstvom “poglavnika” Anta Pavelića, počinio je zločine nad srpskim, jevrejskim i romskim stanovništvom. S teritorije nekadašnje banjalučke opštine stradalo je najmanje pet hiljada ljudi.
Istovremeno, izložba svjedoči i o drugom licu ratne Banjaluke – koje podrazumijeva otpor. Mnogi građani, bez obzira na nacionalnost, priključili su se Narodnooslobodilačkom pokretu, a grad je tokom cijelog rata, uz kraće prekide, funkcionisao kao ilegalna baza pokreta otpora i kao mjesto iz kojeg su poticali njegovi brojni članovi.
Posebnost ove izložbe leži u savremenom pristupu predstavljanju sadržaja. Svaka lokacija stradanja ili otpora koju izložba obrađuje obilježena je < QR > kodovima, koji posjetiocima omogućavaju pristup detaljnijim informacijama putem digitalne platforme. Tako se na inovativan način kombinuju istorijska nauka i moderne tehnologije, što ovu izložbu čini pristupačnom široj javnosti, naročito mlađim generacijama.
U realizaciji izložbe korišćeni su izuzetno bogati izvori iz domaćih i inostranih ustanova: Arhiva Republike Srpske, Muzeja Republike Srpske, Vojnog arhiva Srbije, Istorijskog muzeja BiH, Arhiva Jugoslavije, Muzeja Jugoslavije, Muzeja Vojvodine, Hrvatskog državnog arhiva, Nacionalnog arhiva u Vašingtonu (NARA), kao i Muzeja Kozare u Prijedoru, čime je i grad Prijedor dao važan doprinos ovom projektu. Izložba uključuje i značajan broj fotografija i dokumenata iz privatnih arhiva građana.
Izložba “Banjaluka 1941-1945: mjesta stradanja i otpora” ne samo da čuva istorijsko sjećanje, već poziva na promišljanje i poštovanje prema žrtvama, hrabrim pojedincima i mjestima čija je memorija utkana u kolektivno sjećanje naroda. Ujedno, predstavlja početak jednog šireg projekta mapiranja mjesta stradanja i otpora tokom Drugog svjetskog rata, koji bi mogao doprinijeti boljem razumijevanju istorijskog identiteta ovog prostora.
Grad Prijedor s ponosom podržava ovakve sadržaje koji doprinose njegovanju kulture sjećanja, obrazovanju i povezivanju naučne i šire zajednice. Izložba će biti otvorena za javnost do 31. jula, a svi zainteresovani građani u tom periodu imaće priliku da se upoznaju s važnim dijelom naše istorije kroz jedan inovativan i multimedijalan pristup.
prijedorgrad.org
