Glumac, dramski pisac i hroničar bosanskog duha Josip Pejaković, koji je preminuo sinoć u Sarajevu u 78. godini života, ostaće upamćen kao jedan od najupečatljivijih glasova pozorišta i savremene umjetnosti na prostoru bivše Jugoslavije. Iako je tokom karijere odigrao niz manjih uloga na filmu i televiziji, njegov najdublji trag ostaje vezan za pozorišne daske – prvenstveno kroz autorske monodrame koje su odavno postale dio kulturnog nasljeđa regiona.
“On meni nema Bosne”, “Oj živote” i “O, izbjeglice” – tri su monodramska bisera kojima je Pejaković ne samo proslavio sebe, već i artikulisao osjećanja generacija pogođenih ratom, izbjeglištvom, tranzicijom i identitetskim lomovima. Njegove riječi odzvanjale su scenama od Travnika do Sarajeva, od Zagreba do Beograda, a publika ga je slušala s jednakim poštovanjem – bilo da su ga doživljavali kao satiričara, filozofa, svjedoka epohe ili samo običnog, hrabrog čovjeka koji ne pristaje na ćutanje.
Iako nije bio često viđen na velikim ekranima, uloga četničkog vojvode u remek-djelu “Gluvi barut” Bahrudina Čengića iz 1990. ostaje njegova najzapaženija filmska rola – kompleksna, mračna i duboko uznemirujuća. Zapažen je bio i u filmovima “Savršeni krug”, “Kuduz”, “Teško je biti fin”, te u ranijim televizijskim serijama poput “Osme ofanzive”, “Porobdžija” i “Odbornika”. Po sopstvenom priznanju, Pejaković je rijetko dobijao uloge u filmovima i serijama jer se nije uklapao u politički okvir, budući da je otvoreno podržavao reformsku politiku Ante Markovića i zalagao se za dijalog, razumijevanje i antinacionalizam.
Njegov privatni život bio je obilježen teškim zdravstvenim izazovima – od 2017. do 2019. prošao je više od 17 operacija, a komplikacije uzrokovane bolničkom bakterijom dovele su do amputacije noge. I pored svega, do posljednjih dana pojavljivao se u medijima i javnim nastupima, makar sa štakama i vidno iscrpljen, noseći i dalje istu onu gorčinu i lucidnost u govoru zbog kojih je bio prepoznatljiv.
Josip Pejaković bio je i pisac – u maju 2022. godine objavio je knjigu “Sevdalinka”, a zajedno sa muzičarem Rambom Amadeusom podnio je inicijativu da se sevdalinka uvrsti na UNESCO-vu listu nematerijalne svjetske kulturne baštine. Bio je i član savjeta regionalnog časopisa “Novi plamen”, gdje je neumorno promišljao društvenu stvarnost.
Dobitnik je Šestoaprilske nagrade grada Sarajeva još 1975. godine, što je bio tek početak jednog dugotrajnog priznanja publike, koje je – mnogo više od nagrada – činilo srž njegovog umjetničkog i ljudskog legitimiteta.
Po njemu ćemo pamtiti jedno vrijeme, jedan narod i jednog čovjeka koji nije prestao da traži smisao ni kad ga više niko nije pitao za mišljenje.
Zadnji put je u prijedorskom pozorištu,6.11.2014, odigrao monodramu “O, izbjeglice”.
