Ove večeri uslijed velike količine saharskog pijeska sunce je “nestalo” sa prijedorskog sjeverozapadnog horizonta 20-ak minuta ranije. Odnosno, vrijeme zalaska sunca je 20:43h, a uslijed gustoće aerozagađenja u vidu pijeska, ono je prestalo biti vidljivo već u 20:20h.
Saharska prašina igra važnu ulogu u globalnim klimatskim i ekološkim procesima. Od fertilizacije tropskih prašuma do uticaja na klimatske uslove širom svijeta, prašina iz najveće svjetske pustinje redovno prelazi hiljade kilometara iznad Atlantskog okeana i evropskih zemalja. Koliko te prašine završi iznad naših krajeva? I šta to znači u kontekstu globalne dislokacije prašine?
Godišnje se iz Sahare u atmosferu podigne između 100 i 180 miliona tona prašine. Ovi impresivni oblaci prašine prelaze Sredozemlje i utiču na zrak, klimu i ekosisteme od Amerike do Evrope. Prašina sadrži minerale kao što su željezo i fosfor, koji su ključni za život u okeanima i na tlu.
Na osnovu analiza Istra-met po satelitskim mjerenjima, procijenjeno je kako se iznad Hrvatske danas nalazi oko 96,210 tona saharskog pijeska. Za izračun su koristili prosječnu zasićenost prašinom od 1700 mg/m2 (stupcu vazduha) koju je utvrdio grčki “SKIRON”.
Iako se to može činiti kao značajna količina, ona predstavlja samo oko 0.096% ukupne godišnje količine prašine koja se podigne iz Sahare. Ovaj mali postotak ilustrira kako su lokalne koncentracije prašine tek minorni dio šire slike globalnog transporta prašine.
Iako direktni uticaj saharske prašine na naše krajeve može biti ograničen, fenomen koji karakteriše visoku koncentraciju prašine može značajno degradirati kvalitetu vazduha a važno je napomenuti kako se on javlja sve češće. Ovo posebno ima implikacije za osobe s respiratornim problemima. U širem kontekstu, prašina utiče na klimatske obrasce, kao što su osunčavanje i temperatura te može doprinijeti pojavi neobično živopisnih zalazaka sunca.
Analiza i praćenje saharske prašine nudi uvid u složene međuodnose atmosferskih, ekoloških i klimatskih sistema na globalnom nivou. Iako regija prima tek frakciju ogromnih količina saharske prašine, razumijevanje ovog fenomena pomaže nam bolje shvatiti lokalne i globalne ekološke i klimatske promjene. Kontinuirano praćenje i istraživanje saharske prašine ključno je za predviđanje njenih uticaja i prilagodbu na promjene koje donosi.
Uslijed toga što su medije preplavile vijesti o ovom fenomenu, na društvenim mrežama eksplodirale su razne teorije u kojima se tvrdi kako se ta prašina prevozi avionima. Stoga su meteorolozi Istra-Met-a izračunali i tu mogućnost.
Prevoz 96,210 tona prašine zahtijevao bi oko 687 letova teretnog Boeing 747-8F, obzirom na njihovu maksimalnu nosivost od 140 tona tereta po letu. Međutim, trenutno su samo 154 aktivna aviona ovog tipa na globalnoj razini, jasno je da bi čak i pokušaj organizovanja takvog broja letova bio logistički vrlo zahtjevan. Da bi se takav poduhvat ostvario, svi dostupni avioni morali bi letiti višestruke misije bez prestanka, što bi podrazumijevalo kontinuirane letove bez vremena potrebnog za održavanje, što je praktično nemoguće.
Ekonomski aspekt ovakvog poduhvata takođe bi bio astronomski. Troškovi goriva, održavanja, posade, logistike na tlu i vrijeme koje bi bilo potrebno za organizaciju takvih operacija, učinili bi troškove ekstremno visokima.
Mapa: Procjenjene količine pijeska nad Evropom ove noći
Postoje i strogi međunarodni propisi koji regulišu transport materijala avionima, posebno kada je riječ o praškastim materijalima koji mogu predstavljati rizik tokom leta. Prašina kao teret zahtijevala bi posebne sigurnosne mjere i mogla bi predstavljati opasnost za sigurnost leta zbog potencijalne opasnosti od zapaljenja ili problema s ventilacijom.
Kada se uzmu u obzir svi ovi faktori, ideja da se saharska prašina transportuje putničkim avionima može se smatrati običnom maštarijom. Naučnici i stručnjaci koriste utemeljene i provjerene metode za praćenje i analizu transporta prašine, koje se oslanjaju na satelitska mjerenja i atmosferske modele a ne nagađanja. Ove metode pružaju tačne i pouzdane informacije o kretanju prašine, njezinim izvorima i učincima na okolinu i klimu, što se u današnje vrijeme zahvaljujući globalizaciji može pratiti u realnom vremenu.
Tekst i fotografije: Kristijan Vujčić
